Tarihin Asalin fulani a Duniya

A cikin wannan labarin za mu duba tarihin Fulani a Duniya.

Fulani ko fulfulde

Daular Fulani, tsarin mulkin musulmi na yammacin Sudan wanda ya bunkasa a karni na 19.

Bafullatani, mutanen da ba a san su ba, sun bazu zuwa gabas daga Futa Toro da ke Lower Senegal a karni na 14. A karni na 16 sun kafa kansu a Macina (daga Kogin Niger Bend) kuma suna tafiya gabas zuwa kasar Hausa. Wasu sun zauna a karni na 19 a Adamawa (a arewacin Kamaru). Da yawa na fulani ya ci gaba da gudanar da rayuwar kiwo; wasu kuwa, musamman a qasar Hausa, sun bar aikin da suke yi na makiyaya, suka zauna cikin garuruwan da ake da su, suka musulunta. A cikin 1790s wani Bafulatani Allahntaka, Usman dan Fodio (1754 – 1817), wanda ke zaune a arewacin kasar Hausa ta Gobir (arewa maso gabashin Sokoto) ya yi rigima da sarakunanta. Da yake zargin sarakunan Hausawa da cewa ba su wuce arna ba, ya karfafa wa Hausawa tawaye. Jihadi ko yaki mai tsarki ya hada da sauran al’ummar Hausawa da Fulani makiyaya baki daya, jihadi ko yaki mai tsarki, ya mamaye kasar Hausa, sai daular Kanem-Bornu kawai ta fatattake shi, ya mamaye Adamawa, Nupe, da Yarbawa a kudu. Bayan mamayewar da fulani na lardunan Oyo ta arewa suka yi, masarautar Ilorin a arewa maso gabas ta zama tushen da addinin musulunci ya watsu a tsakanin Yarbawa.

Usman, wanda ya fi dan siyasa ilimi, ya mika wa dansa Muhammad Bello, wanda ya zauna a Sakkwato, kuma ya mika wa dan uwansa alkibla mai amfani na yankin Gabashin Masarautar.

Daular ta kai matsayinta a karkashin Muḥammad Bello, wanda kamar Usmanu ya gudanar da ita bisa ka’idojin shari’ar Musulunci. Rushewar wannan tsarin shine don taimakawa kafuwar a ƙarshen karni na 19 na Turawan mulkin mallaka na Ingila a kan abin da daga baya ake kira Arewacin Najeriya.